Ιστορία των μεταλλουργικών δραστηριοτήτων στην περιοχή

Ιστορία των μεταλλουργικών δραστηριοτήτων στην περιοχή από την διατριβή του Ιωάννη Παλάντζα 2007 στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (Freien Universität Berlin)




ΚΑΤΑΣΚΕΥΉ ΜΑΟΥΝΩΝ ΣΤΟ ΚΥΜΆΣΙ ΜΑΝΤΟΥΔΊΟΥ ΤΟ 1920



Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΑΝΤΟΥΔΙΟΥ


3.1. Προκόπι (Αχμέτ Αγά) (1830-1922)

Το 1830 η Εύβοια περιελήφθη στα όρια του ελληνικού κράτους, υπό τον όρο της
οικονομικής αποζημίωσης των Τούρκων ιδιοκτητών, και ουσιαστικά τότε ξεκινά η μεγάλη
περιπέτεια του ιδιοκτησιακού προβλήματος για την ευρύτερη περιοχή. Ο Καποδίστριας
αδυνατώντας να εξεύρει χρήματα για την εξαγορά της συστήνει επιτροπές στη Χαλκίδα
για τη λύση του ακανθώδους προβλήματος.
Οι Τούρκοι μπέηδες, οι οποίοι χρίστηκαν ιδιοκτήτες των εδαφών μετά την
κατάργηση της δυναστείας του Αλή Πασά από το Σουλτάνο, είχαν την πρόθεση να
πουλήσουν την Εύβοια όσο όσο. Στην πλειστηριακή διαδικασία πώλησης οι κάτοικοι
της Βόρειας Εύβοιας βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν
έμπειρους και ισχυρούς ανταγωνιστές, οι οποίοι δεν ήταν άλλοι από τους Έλληνες
κεφαλαιούχους και ξένους ευνοούμενους του ελληνικού κράτους.
Οι τελευταίοι, μάλιστα, κυρίως μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια και την
εγκαθίδρυση της Βαυαροκρατίας, είχαν αποκτήσει ιδιαίτερα προνόμια στο νέο ελληνικό
κράτος, με αποτέλεσμα τουλάχιστον να γίνουν οι καλύτεροι πελάτες των Τούρκων.
Στην περίπτωση του Προκοπίου (Αχμέτ Αγά) και ενώ οι κάτοικοί του
προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν το απαραίτητο ποσό για να αγοράσουν τη γη τους,
πηγαινοέρχονταν στην Ελλάδα για διαφορετικούς λόγους αρκετοί ξένοι τυχοδιώκτες,
πολιτικοί, σύμβουλοι και διπλωματικοί παράγοντες ........
.........


3.2.2. Μαντούδι - Οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις του Δημητρίου και
Γρηγορίου Παπαστρατή (1912-1994)
Οι μεταλλευτικές δραστηριότητες της οικογένειας του Δημητρίου Π. Παπαστρατή στη
Βόρεια Εύβοια χρονολογούνται από τις αρχές του 20ού αιώνα. Το 1912 ο Δημήτριος
Παπαστρατής, ο οποίος ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αθήνα και
εμφανιζόταν ως εταίρος στην «Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Εισαγωγής και Εξαγωγής» με
έδρα την Πάτρα, ίδρυσε τη μεταλλευτική επιχείρηση «Μεταλλεία Λίμνης». Σκοπός της
επιχείρησης ήταν η εξαγωγή ακατέργαστου (ωμού) λευκόλιθου από το μεταλλείο στην
περιοχή Βαθειά Κανάλια Λίμνης και η εμπορία του με λιμένα φόρτωσης τη Λίμνη606.
Το 1916 άρχισε την εκμετάλλευση και του μεταλλείου Δαφνοποτάμου (στην
περιοχή Μαντουδίου), ενώ από το 1925 εισήλθε και στην αγορά της καυστικής μαγνησίας,
την οποία παρήγε με την καύση του λευκόλιθου. Στο μεταλλείο Δαφνοποτάμου και
συγκεκριμένα στο Κυμάσι (το επίνειο του Μαντουδίου) κατασκεύασε, όπως αναφέρει ο
ίδιος: «πλήρες σιδηροδρομικόν δίκτυον, αποθήκας μεταλλευμάτων και καυστικούς κλιβάνους φρύξεως μεταλλευμάτων, πλωτά μέσα φορτώσεως και αποβάθραν φορτώσεως και
αγκυροβόλιον, οικήματα εργατών και οικίαν διευθύνσεως και γραφείων»607.
Το 1934 σε συνεργασία με τον Ιωάννη Γ. Λαμπρινίδη608, μηχανικό μεταλλείων, και
τον Πλάτωνα Κουτρουβή άρχισαν την εκμετάλλευση του μεταλλείου Τρουπίου και την
έρευνα του μεταλλείου στο Δαφνώντα, συστήνοντας αφανή εταιρεία, από την οποία ο Π.
Κουτρουβής αποχώρησε το 1938...........
Την περίοδο από το 1940 έως και το 1946 οι δραστηριότητες της εταιρείας έπαυσαν,
για να επαναλειτουργήσει και πάλι το 1947. Το 1948 η εταιρεία μετατράπηκε σε
ομόρρυθμη με την επωνυμία «Ι. Γ. Λαμπρινίδης και Δ. Παπαστρατής». Τον ίδιο χρόνο η
εταιρεία δανειοδοτήθηκε με 130.000 δολάρια από κεφάλαια της αμερικανικής βοήθειας
Α.Μ.Α.G. (American Mission for Aid to Greece - Αμερικανική Οικονομική Αποστολή
στην Ελλάδα) και το 1951 με 200.000 δολάρια της βοήθειας Marshall.
Το 1949, ο Ι. Λαμπρινίδης προχώρησε παράλληλα και στην ίδρυση της «Ε.Π.Ε.
Μεταλλεύματα και Λατομικά Ορυκτά», με σκοπό την εκμετάλλευση του μεταλλείου της
Καρκάρας στη Χαλκιδική και του μεταλλείου του Αφρατίου στην Εύβοια. Η
εκμετάλλευση του μεταλλείου της Καρκάρας σύντομα εγκαταλείφθηκε ως ασύμφορη, ενώ
το μεταλλείο Αφρατίου, αν και η λειτουργία του ήταν επιζήμια λόγω του υψηλού κόστους
εξόρυξης, συνέχισε να λειτουργεί, καθώς παρήγε εξαιρετικής ποιότητας λευκόλιθο.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τις εκθέσεις των ελεγκτών του Οργανισμού Χρηματοδοτήσεως
Οικονομικής Αναπτύξεως, η «Ε.Π.Ε. Μεταλλεύματα και Λατομικά Ορυκτά» στην
πραγματικότητα λειτουργούσε «δια την απόκρυψιν κερδών και κατανομή τούτων μεταξύ
των δύο επιχειρήσεων, κατά το εκάστοτε συμφέρον». Ως διευθυντές της επιχείρησης, στα
τέλη του 1950, αναφέρονται ο γιος του Δημητρίου Παπαστρατή, Γρηγόριος, καθώς και ο
γαμπρός του Ι. Λαμπρινίδη, Γεώργιος Πόρτολος611.
Στις αρχές του 1950 οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις των Ι. Λαμπρινίδη και Δ.
Παπαστρατή συναγωνίζονταν σε παραγωγή τις δύο μεγαλύτερες στον κλάδο: την
«Αγγλοελληνική Εταιρεία Λευκολίθου L.t.d» και την «Α.Ε. Επιχειρήσεων εν Ελλάδι».
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της διεθνούς κρίσης στη ζήτηση μεταλλευμάτων της δεκαετίας
του 1950, κατά την οποία οι παραπάνω εταιρείες ανέστειλαν ή διέκοψαν τις εργασίες τους (όπως και άλλες επτά από τις 13 περίπου εταιρείες που εξόρυσσαν λευκόλιθο στην
Ελλάδα), οι επιχειρήσεις των Ι. Λαμπρινίδη και Δ. Παπαστρατή συνέχισαν να
λειτουργούν612.
Το 1963, μετά το θάνατο του Ι. Λαμπρινίδη, τα εταιρικά μερίδια των κληρονόμων
του αγοράστηκαν από τον Γρηγόριο Παπαστρατή, ο οποίος το 1964 ίδρυσε την «Α.Ε.
Μεταλλευτική Εμπορική και Βιομηχανική» (Α.Ε.Μ.Ε.Β.). Το 1965, η Ο.Ε. «Ι. Γ.
Λαμπρινίδης και Δ. Παπαστρατής» μετονομάστηκε σε Ο. Ε. «Δ. Παπαστρατής και Σία»,
με μοναδικούς εταίρους τον πατέρα και υιό Παπαστρατή. Η «Α.Ε.Μ.Ε.Β.» ανέλαβε την
εκμετάλλευση του ιδιόκτητου μεταλλείου στη θέση Ταμβακά, στο Μαντούδι Εύβοιας. Η
ομόρρυθμη εταιρεία του Δημητρίου Παπαστρατή συνέχισε να υφίσταται εκμεταλλευόμενη
το μεταλλείο της περιοχής Τρουπίου, αδρανώντας, ωστόσο, βαθμιαία.
Ο «Όμιλος Παπαστρατή», πλέον, αποτέλεσε στις δεκαετίες 1960 και 1970 μία από
τις σημαντικότερες επιχειρήσεις εξαγωγής ωμού λευκόλιθου και καυστικής μαγνησίας στις
αγορές της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Ολλανδίας και της Δυτικής Γερμανίας. Για ένα
διάστημα ήταν και αποκλειστικός προμηθευτής καυστικής μαγνησίας, υψηλής
καθαρότητας, της γαλλικής «Pechiney». Το 1970 καταλάμβανε την τέταρτη θέση στον
κλάδο, μετά την «Α.Ε. Ελληνικοί Λευκόλιθοι» (η οποία ιδρύθηκε το 1959 από τον Γ.
Πόρτολο), την «Α.Ε. Magnomin» στη Χαλκιδική και το «Συγκρότημα Σκαλιστήρη» (το
οποίο είχε και την πρώτη θέση και δραστηριοποιούνταν και αυτό στην περιοχή
Μαντουδίου)
Από τις αρχές περίπου της δεκαετίας του 1980 άρχισε η φθίνουσα πορεία της
«Α.Ε.Μ.Ε.Β.». Έχοντας δανειοδοτηθεί από την Ε.Τ.Β.Α., η Τράπεζα, το 1987, ανέλαβε τη
διοίκηση και διαχείριση της εταιρείας. Η προσπάθεια εξυγίανσής της αποδείχθηκε
ανεπιτυχής. Η επιχείρηση χαρακτηρίστηκε προβληματική και το Νοέμβριο του 1988
περιήλθε στην εποπτεία του Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (Ο.Α.Ε.). Το
κλείσιμο της «Α.Ε.Μ.Ε.Β.» και του «Συγκροτήματος Σκαλιστήρη», «των μεταλλείων
Μαντουδίου» όπως αναφέρονται, στα οποία απασχολούνται 4.000 περίπου εργαζόμενοι,
σηματοδότησε μία νέα περίοδο για την περιοχή: μαζικές απολύσεις, καταλήψεις, απεργίες615. Το Νοέμβριο του 1994 ειδικός εκκαθαριστής της εταιρείας ορίστηκε η «Α.Ε.
Ε.Τ.Β.Α. Finance», θυγατρική της Ε.Τ.Β.Α.


3.2.3. Μαντούδι – «Α.Ε. Επιχειρήσεων εν Ελλάδι» (1913-1972), «Α.Ε. Επιχειρήσεων
Μεταλλευτικών Βιομηχανικών και Ναυτιλιακών» (FI.M.I.S.CO.) (1972-1996),
«V(B)iomagn» (1996-1999)
Ο Μιχάλης Σκαλιστήρης, στη συνέντευξη που μου παραχώρησε το Φεβρουάριο
του 2007, αναφέρει ότι ο πατέρας του, Δημήτριος Σκαλιστήρης, το 1935 ανακαλύπτει τα
κοιτάσματα βωξίτη στην Ελευσίνα, τα οποία μέχρι τότε απαξιώνονταν, και παράλληλα
αρχίζει την εκμετάλλευση των λιγνιτορυχείων στην Κύμη της Εύβοιας. Μέσα σε λίγα
χρόνια από τις εξαγωγές βωξίτη, που πραγματοποίησε στη Γερμανία, κατόρθωσε να
εκταμιεύσει κεφάλαια με τα οποία ξεκίνησε να αγοράζει μετοχές της «Α.Ε. Επιχειρήσεων
εν Ελλάδι»618. Το 1947 έχοντας εξασφαλίσει την πλειοψηφία του μετοχικού της κεφαλαίου
κατόρθωσε να δανειοδοτηθεί από το σχέδιο Marshall. Το δάνειο ήταν «τριγωνικού
συστήματος», αφού, αρχικά, χορηγήθηκε σε Γερμανικό Οίκο, ο οποίος με τη σειρά του
ενίσχυσε οικονομικά την ελληνική εταιρεία και ανέπτυξε μαζί της εμπορική και
οικονομική συνεργασία.
Η ύπαρξη οικονομικών διαθεσίμων και η ευνοϊκή διεθνής συγκυρία επέτρεψαν
στην «Α.Ε. Επιχειρήσεων εν Ελλάδι» να δραστηριοποιηθεί σταδιακά στον τομέα των
πυρίμαχων προϊόντων και να αναπτυχθεί σημαντικά. Η αρχή έγινε το 1963 με την
ανακατασκευή της καμίνου, που διέθετε η εταιρεία από το 1913, στη θέση Φούρνοι
Μαντουδίου. Σύντομα, η εταιρεία αξιοποιώντας τεχνογνωσία, η οποία της παραχωρήθηκε
από το Γερμανικό Οίκο «DIDIER WERKE» και αργότερα από Αμερικανικό Οίκο (για
χρωμομαγνησιακά προϊόντα), ολοκλήρωσε την καθετοποίηση των πυρίμαχων προϊόντων.........
...... Ολόκληρη η ιστορία μεχρι σήμερα εδώ





Οτι απέμεινε απο το εργοστάσιο Σκαλιστήρη στην θέση Φούρνοι Μαντουδίου



Σκουριασμένα απομεινάρια απο την σκάλα εκφορτωσης Σκαλιστήρη στο Κυμάσι Μαντουδίου





ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΛΙΜΝΗΣ
1.1. Οι απαρχές της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή του σημερινού Δήμου Ελυμνίων

Στα μέσα του 19ου αιώνα εκδηλώνεται μια σαφής πρόθεση του Κράτους να ερευνήσει και
να αξιολογήσει τις συγκεντρώσεις μεταλλευμάτων στην Εύβοια και ιδιαίτερα των
μεταλλευμάτων «γαιανθράκων» (λιγνίτη), η εκμετάλλευση των οποίων συσχετιζόταν με
την επιδίωξη της ενεργειακής κάλυψης της χώρας. Τέτοια βιομηχανική δραστηριότητα
αναπτύχθηκε αυτή την εποχή στα ανθρακωρυχεία της Κύμης. Συστήνονταν, έτσι,
αποστολές υπηρεσιακών παραγόντων του Υπουργείου Βιομηχανίας, οι οποίοι
αποστέλλονταν προς την επαρχία για να συντάξουν, με εκθέσεις τους, το γεωλογικό
προφίλ της περιοχής που επισκέπτονταν.
Μια τέτοια άφιξη πραγματοποιήθηκε στη Λίμνη τον Ιούνιο του 1859. Ο
αξιωματικός και ορυκτολόγος Βουγιούκας συνοδεύοντας Γερμανό γεωλόγο, μετέβησαν
στην περιοχή για να εξετάσουν το μεταλλείο γαιανθράκων στο Καλαμούδι. Είχε
προγηθεί, μάλιστα, σύσταση του Νομάρχη προς το Δήμαρχο Αιγαίων, Αγγελή Δ. Φλώκο,
να συνδράμει σε διευκόλυνση του ξένου επιστήμονα με παροχή νερού, στέγης και
εργατικού προσωπικού. Ένα μήνα αργότερα ο Υπουργός των Οικονομικών διαμαρτυρόταν
εντονότατα προς το Νομάρχη Εύβοιας, γιατί ο Βουγιούκας του ανέφερε ότι ο Δήμαρχος
Αιγαίων: «[…] δεν του χορήγησε πάσαν την προσήκουσαν συνδρομήν, ως όφειλε, αλλά και
παρεμβάλλει και προσκόμματα, ενώ οι κάτοικοι αντί να συντρέξωσιν με ζήλο όταν
προσκαλούνται απαιτούν ημερομίσθιο και μάλιστα αυξημένο […]». Μάλιστα, υποδείκνυε ...........
..............................

Ολόκληρη η ιστορία για τα μεταλλεία Λίμνης μεχρι σήμερα εδώ







ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΑΛΑΤΑΚΗ

2.1. Τα περιουσιακά στοιχεία του Μοναστηριού (1835-1930)
Η Μονή Γαλατάκη κτισμένη σε ένα παραθαλάσσιο πλάτωμα στις παρυφές του όρους
Κανδήλι, αποτέλεσε από τα υστεροβυζαντινά χρόνια έναν από τους σημαντικότερους
παράγοντες σύνδεσης της περιοχής με το άρμα της Ορθοδοξίας. Η ακτινοβολία της
υπήρξε εντυπωσιακή ιδιαίτερα στο χώρο της Βόρειας και Κεντρικής Εύβοιας. Η παρουσία
της Μονής, στις παραπάνω περιοχές, ήταν τόσο έντονη που δημιούργησε μια ιδιόμορφη
εξάρτηση όχι μόνο ποιμαντικού-θρησκευτικού περιεχομένου, αλλά καθόρισε
μακροπρόθεσμα και την κοινωνική και οικονομική συγκρότηση των τοπικών κοινωνιών.
Ο πολυδιάστατος και πολυμορφικός αυτός ρόλος της Μονής τροφοδοτήθηκε
κυρίως από το γεγονός ότι η ίδια, μέσα από μια μακροχρόνια συσσώρευση κληροδοσιών,
αφιερώσεων και δωρεών, είχε αναδειχθεί σε κάτοχο μιας τεράστιας έγγειας ιδιοκτησίας ...............
........
...............
Ολόκληρη η ιστορία για τα Μεταλλεία Μονής Γαλατακίου μεχρι σήμερα εδώ






Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΙ Η ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟ
4.1. Η ιστορική καταγωγή της κοινοτικής περιουσίας (αρχές 16ου αι.–1831)

Όπως προαναφέρθηκε, η Λίμνη μέχρι το 16ο αιώνα τοποθετούνταν σε ψηλότερο σημείο,
2 χιλιόμετρα απόσταση από τη θάλασσα. Κατά καιρούς διάφοροι οικιστές από την
υπόλοιπη Ελλάδα μαζί με τους σταδιακά κατερχόμενους ντόπιους κατοίκους
επανασυγκρότησαν τη γνωστή σήμερα παραλιακή κωμόπολη. Στη συνέχεια, η εξέλιξή της
υπήρξε ραγδαία.
Από τα μέσα του 16ου αιώνα και ύστερα διαμορφώθηκε σε κεφαλοχώρι και με αυτό
το χαρακτηρισμό ήταν καταχωρημένη στα πρωτόκολλα των φορολογικών πινάκων του
Οθωμανικού Κράτους. Επομένως, αποτελούσε κοινότητα (χωρίον) ελεύθερη και
ανεξάρτητη και όχι «τσιφλικοχώριον» (σύνολο κολλήγων), έχοντας το δικαίωμα να
διατηρεί εκτός από τις ιδιαίτερες γεωργικές εκτάσεις των κατοίκων της και άλλες
κοινόχρηστες ή κοινοτικές περιοχές ή δάση.
Πιθανολογούμε ότι η αρχικά μικρή σε έκταση χωρική ιδιοκτησία, λόγω της
δημογραφικής πύκνωσης και των εκχερσώσεων στα γειτονικά δάση, άρχισε σταδιακά να
αυξάνεται. Όμως, η γονιμότητα της όλης περιοχής ήταν μικρή, εξαιτίας και της ορεινής
διαμόρφωσής της, με αποτέλεσμα οι αποδόσεις των γεωργικών καλλιεργειών να
παραμένουν μέχρι σήμερα πενιχρές.
Η τεράστια, όμως, ναυτιλιακή κινητοποίηση που συντελέστηκε στην Ελλάδα από
τις αρχές του 18ου αιώνα, αφενός λόγω της κρίσης που διερχόταν το εμπορικό ναυτικό της
Βενετίας και αφετέρου της αδράνειας του γαλλικού εμπορικού στόλου λόγω των
Ναπολεόντιων Πολέμων, ευνόησε την πλούσια ανάπτυξη και τη συναφή κοινωνική
διαφοροποίηση των παραλιακών πόλεων της Ελλάδας. Iδιαίτερα εκείνων οι οποίες
βρίσκονται πάνω σε θαλάσσιους δρόμους και υπό αφόρητη δημογραφική πίεση και δίπλα
σε δάση για τη λήψη της απαραίτητης ναυπηγικής πρώτης ύλης. ..................
.....................

Ολόκληρη η ιστορία